Khi nhắc đến cụm từ “shopaholic”, có lẽ bạn sẽ mường tượng ra một quý cô giàu sang đang lượn lờ trong trung tâm thương mại, hay gần gũi hơn là các chị đồng nghiệp cứ mỗi năm mười phút lại nhận hàng của shipper (hoặc họ nhờ bạn nhận hộ!). Khi lý trí và con tim bạn không thể nào cưỡng lại việc mua sắm, bỏ qua việc những món đồ ấy có thực sự cần thiết lắm hay không hoặc dù rằng ví tiền đã mỏng lắm rồi, thì bạn chính là một con nghiện mua sắm thực sự!

Một nghiên cứu đã cho thấy có đến 7% những người trưởng thành bị “ám ảnh” việc phải mua bằng được những món đồ yêu thích. Tương tự như những hội chứng phổ biến khác như nghiện rượu hay bài bạc, nghiện mua sắm cũng thường đi kèm với “cháy túi”. Cảm giác tội lỗi hay thậm chí là “tiền hết tình tan”.

Nghiện mua sắm xem chừng lại khó “cai” hơn những hội chứng nghiện khác, khi mà shopping đã trở thành một phần của cuộc sống của chúng ta. Grace, 29 tuổi, làm việc trong lĩnh vực tài chính ở Scotland, có sở thích “chi mạnh”, nhưng phải đến khi thất nghiệp thì nàng ta mới tá hoả.

Năm 2007, ngành tài chính gặp khủng hoảng, Grace bé nhỏ bước chân vào công ty với tâm thế gắn bó dài lâu. Tất cả với Grace lúc đó chỉ là: “Tìm một công ty, thật lớn và ổn định, và làm tốt công việc của mình”. Mọi chuyện xảy ra như dự định. Cho đến khi quyết định sa thải kia đã thay đổi tất cả.

Du lịch triền miên, cuối tuần bung lụa, sống đúng với châm ngôn tiền bạc không thành vấn đề, nhưng Grace của thuở 19 – 25 tuổi (khi còn đang chắc cú với công việc ở ngân hàng) vẫn trả dứt nợ tín dụng chỉ trong vài tháng. Vòng lặp cứ thế, đầu tháng cà thẻ – cuối tháng trả tiền – đầu tháng cà thẻ… Thoạt nghe thì cũng có gì to tát đâu nhỉ?

Theo chuyên gia tâm lý Maggie King, thực sự có mối liên kết giữa hội chứng nghiện mua sắm với tâm lý của chúng ta – “Với bất kỳ chứng nghiện nào cũng thế, những hành động bạn làm thực chất chỉ là để thoả mãn các tâm trạng/cảm xúc cá nhân. Sẽ có một lúc nào đó, nhưng ngắn thôi, bạn nhận ra rằng mình đã quá tiêu hoang cho những thứ không cần thiết, chính ngay lúc ấy cảm giác tội lỗi sẽ ùa về.”

Cảm xúc của Grace đã chi phối đến hành vi mua sắm của cô nàng. Vì chán chẳng có gì làm nên lướt web mua hàng online với ý nghĩ “Sầu thúi ruột, shopping nhẹ một chút cho đỡ buồn vậy”.

Sau khi bị sa thải, Grace lần lượt có nhiều công việc khác. Nhưng mức thu nhập khá bấp bênh. Khi được hỏi về số nợ tín dụng hiện tại, nàng nhẩm tính trong đầu rồi bật ra câu trả lời “£25,000” (khoảng 750 triệu đồng) kèm tiếng thở dài. Con số này được tổng hợp từ các khoản vay ngân hàng và 2 chiếc thẻ tín dụng. Kết quả, £800 là số tiền tối thiểu mà Grace phải trả mỗi tháng cùng nỗ lực phải chi tiêu chắt chiu hơn.

“Tôi cũng thất vọng về bản thân lắm chứ, tất cả cũng do thói tiêu hoang của mình mà ra. Cái thời lương còn ít thì tôi chỉ nợ đâu đó £10,000 và hoàn toàn có khả năng thanh toán.”

“Cũng có vài lần tôi quyết tâm và đã trả hết nợ tín dụng, lúc đó tôi cảm thấy mình phải tự thưởng cho bản thân và chọn cách shopping để ăn mừng.”

Đó là chưa kể Grace không có một ý niệm gì về khoản để dành phòng khi cần thiết (được các chuyên gia nhận định là rơi vào tầm 3 tháng lương của bạn). Tất cả những gì trong tài khoản tiết kiệm của Grace chỉ là vỏn vẹn £1,000.

Ngoài ra, cô nàng cũng than thở rằng working from home thậm chí còn khiến việc cưỡng lại ý định mua hàng online trở nên khó hơn ngàn lần. “Đã rất nhiều lần, tôi vào website của H&M, click vào ‘Xem tất cả’, lọc ra màu đen và click vào những chiếc quần, cái váy màu đen mà tôi thấy đẹp để cho vào giỏ hàng và cuối cùng là bấm nút ‘Mua hàng’. Tôi biết tôi chỉ đang mua đồ vì quá chán mà thôi và khi nhận ra điều đó, tôi đã kịp huỷ order.”

Theo ý kiến chuyên gia, sở dĩ mua hàng online được ưa chuộng là vì nhiều ưu điểm bao gồm độ tiện lợi và sự nhanh chóng. Các nhà bán lẻ thậm chí đã chi rất nhiều cho việc theo dõi thói quen mua sắm của chúng ta. Mục đích là để việc mua hàng trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Trong khi trước đây, chúng ta phải ghé qua không ít các cửa hàng để tìm được một chiếc áo khoác ưng ý trong tầm giá phù hợp. Những thứ đại loại như Amazon one-click cho phép chúng ta không phải mất quá nhiều thời gian cho việc thấy tận mắt, sờ tận tay sản phẩm.”

Hiện tại, nghiện mua sắm chưa được xem là một chứng bệnh về tâm thần. Thế nhưng nếu cũng có thói quen chi tiêu quá lố như Grace, thì lời khuyên của các chuyên gia dành cho bạn là hãy tìm đến sự giúp đỡ tâm lý chuyên nghiệp.